OSMANI DÖNEMİ KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN

[ahmetsakir]

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN (1520-1566) Kanuni Sultan Süleyman 1520-1566 yılları arası Osmanlı İmparatorluğu’nun padişahlığını yapmıştır. Osmanlı sultanlarının 10.su, İslam halifelerinin 75.sidir. yavuz Sultan Selim’in tek oğlu olduğundan taht kavgası yapmadan padişah olmuştur. Osmanlı’nın en uzun tahtta kalan padişahıdır(45 sene 11 ay). Osmanlı İmparatorluğu’nun en parlak dönemi Kanuni döneminde yaşanmıştır. Bundan dolayı Avrupalılar “Muhteşem Süleyman”, Türk tarihçiler ise devlet düzeninin sağlanması için koyduğu kanunlardan dolayı “Kanuni Sultan Süleyman” adını vermişlerdir. Kanuni döneminin Osmanlı İmparatorluğu’nun en parlak dönemi sayılmasının nedeni şunlardır: • Saltanatta hak iddia edecek herhangi bir şehzadenin bulunmaması. • Hazinenin oldukça zengin olması. • Güçlü bir donanmanın oluşturulmuş olması. • Yeniçeri birliklerinin mükemmel denecek durumda olması. • Osmanlı İmparatorluğu’nun hem doğuda hem batıda rakipsiz bir stratejik konumda olması. • Memlüklerin tarih sahnesinden silinmiş olması ve Safevilerle Venediklilerin sindirilmiş olması. • Avrupa’daki Osmanlı topraklarına komşu durumda güçlü bir rakibin olmaması. Kanuni Sultan Süleyman Dönemi iç isyanlar: • Canberdi Gazali İsyanı (1521), • Ahmet Paşa İsyanı (1524), • Baba Zünnun İsyanı (1527), • Kalendaroğlu İsyanı (1527). Canberdi Gazali İsyanı: Canberd, Memlük komutanlarındandı. Mısır seferi sırasında Yavuz Sultan Selim’e sığınınca Şam valiliğine atandı. Böylece Osmanlı hizmetine girdi. Ancak Yavuz’un ölümünden sonra sonra padişah değişikliğinden yararlanarak Memlük Devleti’ni yeniden kurmak amacıyla Şam’da bağımsızlığını ilan etti. Daha sonra Mısır’ı almak istedi. Ancak başarılı olamadı ve isyanı bastırıldı. Ahmet Paşa İsyanı: Ahmet Paşa divanda 2. vezirdi. Sadrazamlık sırası ondaydı. Fakat Kanuni sadrazamlığa İbrahim Ağa’yı getirdi. Ahmet Paşa’yı da Mısır valiliğine atadı. Buna kızan Ahmet Paşa, Mısır’a gider gitmez bağımsızlığını ilan etti. Fakat padişaha bağlı komutanlar ve yeniçeriler Ahmet Paşa ile mücadele ederek onu öldürdüler ve böylece isyanı bastırmış oldular. Baba Zünnun İsyanı: Yozgatlı olan Baba Zünnun bir vergi anlaşmazlığından dolayı isyan ederek Yozgat’ı işgal etti. Üzerine gönderilen birkaç paşayı yense de sonunda yakalanarak idam edilince tarafları dağıldı ve isyan böylece bastırıldı. Kalenderoğlu İsyanı: Hacıbektaş soyundan gelen Kalenderoğlu, Yavuz zamanından sinmiş olan Şiileri etrafında topladı. Bir vergi anlaşmazlığından dolayı ayaklanma başladı. Yavuz Sultan Selim zamanında dirliklerine el konulan Dulkadirli sipahilerin de katılımıyla ayaklanma oldukça büyümüştür. Kalenderoğlu sonunda Sadrazam İbrahim Paşa kuvvetlerine yenildi ve öldürüldü. A) BATIDAKİ GELİŞMELER OSMANLI-MACARİSTAN İLİŞKİLERİ Macaristan Seferi(Belgrat’ın alınması)(1521): Nedenleri: • Macaristan’ın, Balkanlardaki milletleri Osmanlılara karşı kışkırtması. • Kutsal Roma Germen İmparatoru Şarlken’e güvenen Macaristan’ın Osmanlı’ya vermesi gereken vergiyi vermemesi. • Macaristan’ın Kanuni’nin padişahlığını tanımaması. • Osmanlı’nın gönderdiği elçinin Macarlar tarafından öldürülmesi. Savaş: • Kanuni, önce Tuna yoluyla Belgrat üzerine bir donanma gönderdi. Arkasından bir ordu ile Macaristan’a girdi. Belgrat’ın alınmasından bazı kaleler de (Karlofça,Salankomen,Ösek) alındı. Sonuçları: • Belgrat,bundan sonra Avrupa’ya yapılan seferlerin önemli bir üssü oldu. • Osmanlı-Macar ilişkileri iyice bozuldu. Mohaç Meydan Savaşı(1526): Nedenleri: • Belgrat’ın alınmasından sonra Osmanlı-Macar ilişkilerinin bozulması • Macar kralının Osmanlılara karşı, Şarlken’den ve Avusturya Arşidükası’ndan destek sağlayarak bir cephe oluşturması • Şarlken’e esir düşen Fransa kralı 1. Fransuva’nın Kanuni’den yardım istemesi • Kanuni’nin Fransuva’yı yanına çekerek Avrupa Hıristiyan birliğini parçalamak istemesi Savaş: • Bu nedenlerden dolayı Osmanlı ordusuyla Macar ordusu Mohaç Ovası’nda karşılaştı. Savaşı Osmanlı kazanırken Macar kralı savaşta öldü. Ayrıca Mohaç Meydan Savaşı dünyada en kısa süren meydan savaşıdır. Sonuçları: • Kanuni; Mohaç Ovası’nda Macar ordusunu ağır bir yenilgiye uğratarak başkent Budin’e girdi ve şehir ele geçirildi. • Macaristan’ın bir bölümü, doğrudan doğruya Osmanlı egemenliğine girdi. • Bir kısmı da Osmanlı Devleti’ne bağlı Erdel Beyliği’ni kurdu. • Osmanlı’nın Orta Avrupa’daki egemenliği güçlendi. • Osmanlı-Fransa ilişkileri başladı. • Osmanlı-Avusturya savaşları baladı. • Macaristan’ın alınmasıyla Osmanlı Devleti ile Kutsal Roma Germen İmparatorluğu arasında tampon bir bölge oluşturdu. OSMANLI-AVUSTURYA-ALMANYA İLİŞKİLERİ 1. Viyana Kuşatması(1529): Osmanlıların müttefiki Yanoş’un krallığını istemeyen Macar soyluları, Avusturya Arşidükası Ferdinand’ın yardımını istediler. Bunun üzerine Ferdinand, Yanoş’a savaş açarak Budin’e girdi. Bunu duyan Kanuni Sultan Süleyman tekrar Macaristan seferine çıkmak zorunda kaldı. Kanuni Budin’i geri aldı. Yanoş’u tekrar krallık tahtına oturttu. Kanuni Ferdinand’la bir meydan savaşı yapmak istiyordu. Bu nedenle Ferdinand’ı izlemeye karar verdi. Viyana önlerine kadar geldi. Kenti hemen kuşattıysa da çok iyi korunmuş olan Viyana’yı alamadı. Viyana’nın Alınamamasının Nedenleri: • Osmanlı ordusunun kuşatma için hazır olmaması • Kış mevsiminin yaklaşması, savaş mevsiminin sona ermesi • Viyana’nın güçlü bir kale olması ve çok iyi korunması • Almanların Ferdinand’a yardım etmesi • Osmanlı’nın hazırlıksız gitmesi(büyük topların götürülmemesi) Alman Seferi(1532): Nedeni: • Viyana kuşatmasından sonra Avusturya Arşidükası Ferdinand’ın Osmanlı hükümetinden kendisinin Macar kralı olarak tanınmasını istemesi • Bunun üzerine Budin’i kuşatması Sonucu: • Kanuni Avusturya’nın destekçisi olan Almanya’yı saf dışı bırakabilmek için Almanya içlerine kadar ilerledi. Bu ilerleyişe ne Almanya, ne de Avusturya karşı çıkamadı. Avusturya’nın isteği üzerine barış antlaşması imzalandı. İstanbul Antlaşması(1533): Alman seferi sonucunda Avusturya’nın barış istemesi nedeniyle imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre: • Avusturya Arşidükası protokol bakımından Osmanlı sadrazamına eşit sayılacaktı(Bu maddeyle Ferdinand, Kanuni’nin üstünlüğünü kabul etti). • Ferdinand, Macar topraklarından elinde kalan yerler için yıllık vergi vermeyi kabul etti. • Ferdinand, Yanoş’un Macar krallığını tanıdı. • Avusturya, Macaristan’ın iç işlerine karışmayacaktı. Barış süresi Avusturya’nın arzusuna bırakıldı. Kanuni, Ferdinan barışı bozmadıkça bu antlaşmanın yürürlükte kalacağını bildirdi. Bu antlaşma Avusturya-Osmanlı arasındaki ilk antlaşmadır. Avusturya Seferi(Macaristan’ın Osmanlı’ya katılması): Nedenleri: • Macar kralı Yanoş öldükten sonra Ferdinand’ın İstanbul antlaşmasını bozması • Macaristan üzerinde hak iddia etmesi ve Budin’i alması • Macaristan’ın iç işlerine karışması Savaş: • Bunun üzerine Kanuni, Macaristan’a yeni bir sefer yapmak zorunda kaldı. Osmanlı bu seferde başarı sağladı. Sonuçları: • Macaristan üç parçaya bölündü. • Bir kısmı doğrudan doğruya Budin Beylerbeyliği adıyla Osmanlı’ya bağlandı. • Bir kısmı Yanoş’un oğluna Erdel Beyliği olarak bırakıldı. • Kuzey Macaristan ise Avusturya’nın elinde kaldı. Zigetvar Seferi: Nedeni: • Avusturya’nın Macaristan üzerindeki iddialarına devam etmesi ve yeni Avusturya kralının önceki anlaşmaları tanımaması. Sonucu: • Sefer sırasında Zigetvar Kalesi komutanının Osmanlılara saldırması nedeniyle önce bu kale kuşatılmıştır.Kuşatma sırasında Kanuni ölmüş, onun ölümünden sonra kale alınmıştır. Bu sefer Kanuni’nin son seferidir. OSMANLI-FRANSA İLİŞKİLERİ Alman İmparatoru Şarlken çeşitli yollarla Avrupa’da üstünlük sağlamaya çalışmıştır. Fransa’yla çıkar çatışmasına girmesi üzerine iki devlet arasında yapılan savaşı Almanya kazanmış, Fransa kralı da esir alınmıştır. Bunun üzerine Fransa kralı 1. Fransuva osmanlı’dan yardım istemiştir. Kanuni’nin Mohaç Savaşı’nı kazanmasından sonra 1. Fransuva ilişkileri daha sonra Osmanlı’nın Avusturya ve Almanya ile mücadeleleri sonucunda iyice gelişmiştir. Kapitülasyonların Verilmesi(1535): Nedenleri: • Avrupa Haçlı birliğini parçalamak. • Coğrafi keşiflerle önemini kaybeden Akdeniz limanlarını yeniden canlandırmak • Osmanlı ticaretini geliştirmek. • Alman İmparatoru Şarlken’e karşı Avrupa üstünlük mücadelesinde Fransa’nın desteğini sağlamak. 1535 Kapitülasyon Maddeleri: 1. Fransız gemileri Osmanlı limanlarından serbestçe yararlanabilecektir. 2. Fransız tüccarlar daha az vergi ödeyerek Osmanlı ülkesinde ticaret yapabilecekti. 3. Osmanlı’da yaşayan Fransızlara din ve vicdan özgürlüğü tanınacaktı. 4. İki Fransız arasındaki davalara Fransız yargıçlar bakacaktı. 5. Fransız ve Türk tüccarlar arasındaki davalara Türk yargıçlar bakacak ama Fransız tercümanlar da bu davalarda bulunabilecekti. 6. Aynı haklardan Fransa ve Osmanlı yararlanabilecekti. Sonuçları: • İlk kapitülasyonlar iki hükümdarın sağlığı süresince geçerli olacaktı. Fakat Fransa her padişah değişikliğinde bu anlaşma yenilenmiştir. 1740 yılında da 1. Mahmut döneminde kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir. • Kapitülasyonların sürekli hale getirilmesiyle Osmanlı Avrupa’nın açık pazar ve hammadde kaynağı durumuna gelmiştir. Bu durumda Osmanlı’nın sanayi ve ekonomisinin çökmesine ve dışa bağımlı hale gelmesine neden olmuştur. • Bu kapitülasyonlardan Fransa diğer Avrupa devletlerinden daha fazla çıkar elde etmiştir. • Osmanlı-Fransa ilişkileri askeri alanda da gelişmiştir. OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ 1. İran Seferi(Irakeyn Seferi)(1534): Nedenleri: • 2. Bayezid ve Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı-İran sorununun tam olarak çözümlenememesi. • Şah İsmail’in Kanuni’nin padişahlığını tebrik etmemesi ve yerine geçen oğlu Şah Tahmasb’ın babasının politikasını sürdürmesi. • Sınırdaki bazı kalelerin yöneticilerinin Osmanlı ve İran tarafına geçerek kışkırtmaları. • İran’ın Osmanlı’ya karşı Venedik ve Avusturya ile anlaşması. Sonucu: • 1. İran Seferi’ni Osmanlı İmparatorluğu kazandı. • Tebriz, Bağdat ve tüm Irak toprakları Osmanlı hakimiyetine girdi. • Basra Körfezi’nin batısındaki Arap kabileleri Osmanlı egemenliğini kabul etti. 2. İran Seferi(1548): Nedeni: • Şah Tahmasb’ın Tebriz, Erivan, Van ve Nahcivan’ı geri alması üzerine Osmanlı 2. İran Seferi’ne çıkmıştır. Sonuçları: • Van ve Tebriz Safevilerden geri alındı. • Doğu Anadolu ve Azerbaycan’da Osmanlı egemenliği yeniden sağlandı. 3. İran Seferi(Nahcivan Seferi)(1554): Nedeni: • Şah Tahmasb’ın Ahlat ve Muş’a girerek Erzurum’u kuşatması. Sonucu: • Erivan, Nahcivan ve Karabağ fethedilerek Osmanlılara katıldı. Amasya Antlaşması(1555): Nedeni: • İran Savaşlarının hem Osmanlı’yı hem de İranlıları yıpratması üzerine İran Şahı’nın elçi göndererek barış istemesi üzerine yapılmış bir antlaşmadır. Önemi: • Osmanlı Devleti ile İran arasında yapılan ilk resmi antlaşmadır. • İran; Doğu Anadolu, Irak, Tebriz ve Nahcivan’ın Osmanlılara ait olduğunu kabul etmiştir. • 2. Bayezid döneminde başlayan Osmanlı-İran sorunu bir süre için çözümlenmiştir(3. Murat dönemine kadar). • Şam ve Kudüs’ten sonra önemli bir tarihi merkez olan Boğdan, Osmanlı hakimiyetine girmiştir. • Osmanlı Devleti, Basra Körfezi’ne ulaşarak Hint Okyanusu’yla bağlantı kurmuş oldu. DENİZLERDEKİ GELİŞMELER Rodos’un Alınması(1522): Nedenleri: • Rodos Adası’nın coğrafi konumu. • Rodos şövalyelerinin Osmanlı ticaret gemilerine saldırması. • Alman İmparatoru’nun Rodos şövalyelerini kullanarak bölgedeki Osmanlı gücünü zayıflatmak istemesi. Savaş: • Kanuni tüm bu olaylar yüzünden Rodos üzerine bir donanma gönderdi. Ayrıca kendisi de büyük bir ordu ile adaya geçti. Karada ve denizde çok şiddetli çarpışmalardan sonra şövalyeler adayı boşaltmak zorunda kaldı. Sonuçları: • Uzun bir kuşatma sonrası Rodos alındı. • Rodos’un alınmasıyla Ege Denizi tamamen Osmanlı kontrolüne girmiş oldu. • Alman Kralı Şarlken Rodos şövalyelerini Malta Adası’na yerleştirdi. Böylece dağılmalarını engelledi. Preveze Deniz Savaşı(1538): Nedenleri: • Osmanlı Devleti’nin Avusturya ve Almanya ile olan Akdeniz’de hakimiyet kurma mücadelesi. • Ege Denizi’nin Osmanlı hakimiyetine girmesi. • Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’de giderek güçlenmesi. • Korfu Adası’nın Osmanlı Devleti tarafından kuşatılması. Savaş: • Venedik, Ceneviz, Malta, İspanya ve Portekiz’in birleşik donanması Preveze Körfezi önlerinde Osmanlı donanması ile karşı karşıya geldi. Barbaros Hayrettin Paşa, kendisinden üstün olan bu birleşik güce karşı büyük bir zafer kazandı. Zaferin kazanılmasında Turgut, Murat ve Salih Reislerin de katkıları oldu. Birleşik donanmanın başında Haçlı Ordusu komutanı Andrea Dorya bulunuyordu. Şiddetli bir deniz savaşından sonra Osmanlılar üstün geldi. Sonuçları: • Venedikliler, Akdeniz’deki ticari çıkarlarını sürdürebilmek için Osmanlılarla anlaşma yolunu seçtiler. • Venedikliler ağır bir savaş tazminatı vermeyi kabul ettiler. • Bu büyük zafer Osmanlılara Orta Akdeniz’de üstünlük sağladı. Bu üstünlük İnebahtı Savaşı’na(1571) kadar devam etti. • Venedik, Mora ve Dalmaçya kıyılarındaki bazı yerleri Osmanlılara bıraktı. • Akdeniz Osmanlı gölü haline geldi. • 16. yy. sonuna kadar Osmanlı Devleti Akdeniz’deki en önemli güç oldu. Cezayir ve Trablusgarp’ın Alınması(1551): Barbaros Hayrettin Paşa ve kardeşleri tarafından alınan Cezayir, Barbaros’un Osmanlı himayesine girmesi üzerine Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır. Cezayir topraklarının güvenliğinin sağlanması amacıyla Turgut Reis komutasındaki Osmanlı donanması Malta şövalyelerinin elinde olan Trablusgarp’ı fethetmiştir. Cerbe Deniz Savaşı(1551): Nedenleri: • Cerbe Adası’nın konumu. • Adanın Avrupalılarca Osmanlı’nın topraklarına saldırmak için üs olarak kullanılması Savaş: • Trablusgarp alındıktan sonra Malta şövalyelerinin hazırladığı Haçlı donanması, Cerbe Adası önlerinde Turgut Reis’is komutasındaki donanmayla çarpıştı ve Haçlı donanması büyük kayıplar verdi. Sonucu: • Preveze Deniz Savaşı’ndan sonra kazanılmış en önemli deniz zaferidir. • Bu savaştan sonra Batı Akdeniz ve Kuzey Afrika’da Osmanlı üstünlüğü tartışılmaz hale geldi. Malta Seferi(1565): Nedeni: • Rodos’un alınmasından sonra Malta’ya yerleşen Rodos şövalyelerinin Osmanlı gemilerine ve Afrika topraklarına saldırması. Sonucu: • Malta Adası kuşatılmıştır, ama kuşatma sırasında Turgut Reis’in ölmesi üzerine ada tamamen alınamaıştır. Hint Deniz Seferleri(1538, 1551, 1552, 1553): 1. Hint Deniz Seferi’ni Mısır valisi Hadım Süleyman Paşa 1538 yılında düzenlemiştir. 2. Hint Deniz Seferi’ni Piri Reis 1551 yılında düzenlemiştir. 3. Hint Deniz Seferi’ni 1552 yılında Murat Reis düzenlemiştir. 4. ve son Hint Deniz Seferi’ni ise Seydi Ali Reis 1553 yılında düzenlemiştir. Nedenleri: • Portekizlilerin Ümit Burnu yolunu bulmalarıyla Hint deniz yoluna egemen olmaları. • Portekizlilerin Hint Okyanusu’nda ticaret yapan Müslümanlara saldırması. • Hindistan’daki Müslüman devletlerin Osmanlı’dan yardım istemesi. • Kanuni’nin Baharat Yolu’nun güvenliğini sağlamak istemesi. • Papa’nın Güney Asya’da Hıristiyanlığı yaymak için Portekizlileri görevlendirmesi. Savaş: • Kanuni Sultan Süleyman tüm bu olanlara seyirci kalamazdı. Kanuni, saltanatının ilk yıllarında genelde Avrupa ve Akdeniz’e yöneldi. Portekizlilerin Hint Okyanusu’ndaki varlığını fazla önemsemedi. Ancak bölgeden günden güne sesler yükselince buraya da yönelmek zorunda kaldı. Batı Hindistan’daki Gücerat hükümdarlarından yardım isteği de alınca Hint Seferleri başlatıldı. Seferler 1538 yılında başladı ve 15 yıl devam etti. Toplam dört büyük sefer yapıldı. Sonuçları: • Beklenen sonuç elde edilemedi. Bunun en önemli nedeni, Osmanlıların Hint Okyanusu’nda, Portekizlilere karşı güçlü bir donanma oluşturamamaları ve Portekizlilere üstün gelememeleridir. • Başka bir etken de yardım isteyen Müslümanların Osmanlılara bu seferlerde yardım etmemeleridir. • Tüm bu olumsuzluklara rağmen Yemen ve Aden alındı. Basra Körfezi ve Kızıldeniz kısmen denetim altına alındı. Arap Yarımadası ve Habeşistan Osmanlı denetimine girdi. KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ KRONOLOJİSİ 1520 I. Selim'in vefatı, I. Süleyman’ın cülusu 1521 Belgrad'ın fethi 1521 Canberdi Gazali İsyanı 1522 Kanuni Sultan Süleyman’ın validesi, Yavuz Sultan Selim'in esi Ayşe Hafsa Sultan tarafından Manisa'da bimaristan inşa edilmesi 1522 Rodos adasının alınması 1524 Ahmet Paşa İsyanı 1525 Yeniçeri isyanı 1525 Şeyhülislam Zembili Ali Efendi'nin ölümü 1526 Mohaç Zaferi 1527 Baba Zünnun İsyanı 1527 Kalender oğlu İsyanı 1527 Bosna’nın fethi'nin tamamlanması 1528 Piri Reis'in Kanuni Sultan Süleyman'a ikinci dünya haritasını takdim etmesi 1529 Viyana kuşatması, Budin'in alınması, Barbaros'un Marsilya'ya çıkması 1530 - 1540 Divan-i Selimi'nin yazılması 1530 - 1588 Sinan’ın imparatorluğun bas mimari olarak faaliyet göstermesi 1532 Alman Seferi 1533 İstanbul Antlaşması 1533 - 1534 Barbaros'un Osmanlı hizmetine girişi ve Cezayir beylerbeyliğine tayini 1534 I. İran Seferi 1535 Fransızlara kapitülasyonların verilmesi 1536 Veziriazam İbrahim Paşa’nın idamı 1538 Preveze Deniz Savaşı 1538 I. Hint Seferi 1543 Estergon'un ve Istolni Belgrad'ın fethi 1547 San'a'nın fethi 1548 II. İran Seferi 1550 Süleymaniye Külliyesi'nin inşaası 1551 Trablusgarb ve Cezayir’in alınması 1551 Cerbe Deniz Savaşı 1551 II. Hint Seferi 1552 III. Hint Seferi 1553 IV. Hint Seferi 1553 Piri Reis'in ölümü 1554 III. İran Seferi 1555 İlk Osmanlı-İran antlaşması : Amasya Antlaşması 1557 Dokuzuncu Akdeniz seferi, Fas’ın fethi 1559 Şehzade Bayezid ile Selim'in Konya Savaşı ve Bayezid'in yenilerek İran’a sığınması 1565 Malta Seferi 1566 Kanuni Sultan Süleyman’ın son seferi : Zigetvar ve Sultanın vefatı, II. Selim'in cülusu